Eş Seçiminde Şemalar

Eş seçiminde etkili olan şemalar, bireylerin geçmiş deneyimlerinden ve çocukluk dönemindeki ilişkilerinden kaynaklanan derin psikolojik kalıplardır. Şema terapi, bu kalıpların ilişkiler üzerindeki etkilerini inceler ve bireyin neden belirli türde partnerlere çekim duyduğunu açıklar. Eş seçimi, bilinçli tercihlerden çok, bireyin sahip olduğu şemalarla yakından ilişkilidir. İşte bazı yaygın şemalar ve bu şemaların eş seçimindeki etkileri:

1. Terk Edilme Şeması
– Açıklama: Terk edilme korkusu yaşayan kişiler, genellikle ilişki içinde sürekli bir güvensizlik hissederler. Bu kişiler, güvenli olmayan ya da duygusal olarak mesafeli partnerlere çekim duyabilirler, çünkü çocuklukta terk edilme ya da duygusal ihmal yaşamışlardır.
– Eş Seçimi: Duygusal olarak mesafeli, istikrarsız veya kaotik partnerler. Bu tür ilişkilerde, birey sürekli terk edilme korkusu yaşar ve ilişki içinde güven duymakta zorlanır.

2. Kusurluluk / Utanç Şeması
– Açıklama: Kişi kendisini kusurlu, yetersiz ve sevilemez görür. Bu şemaya sahip bireyler, kendilerini değersiz hissettikleri için, kendilerine kötü davranan ya da onları sürekli eleştiren partnerlere çekim duyabilirler.
– Eş Seçimi: Eleştirel, yargılayıcı ya da baskıcı partnerler. Bu kişiler, kusurluluk şemasına sahip bireyi sürekli aşağılayarak bu şemayı pekiştirirler.

3. Bağımlılık / Yetersizlik Şeması
– Açıklama: Kendi başına karar veremeyen ya da bağımsız bir şekilde hareket etmekte zorlanan kişiler, güçlü, kontrolcü ya da bağımsız partnerlere çekim duyabilirler. Bu tür ilişkilerde birey, partnerine duygusal ya da fiziksel olarak bağımlı hale gelebilir.
– Eş Seçimi: Kontrolcü, baskın ve otoriter partnerler. Bağımlılık şeması olan birey, bu tür partnerlere ihtiyaç duyar ve kendini onlarsız eksik hisseder.

4. Duygusal Yoksunluk Şeması
– Açıklama: Duygusal yoksunluk şeması olan kişiler, genellikle çocukluk döneminde ihtiyaç duydukları duygusal desteği alamamışlardır. Bu kişiler, duygusal olarak ulaşılmaz ya da ilgisiz partnerlere çekim duyabilirler çünkü tanıdık olan bu dinamikle yüzleşirler.
– Eş Seçimi: Duygusal olarak mesafeli, ulaşılmaz ya da soğuk partnerler. Duygusal yoksunluk şemasına sahip birey, bu tür ilişkilerde duygusal olarak tatminsiz kalır ve sürekli daha fazla ilgi ya da sevgi talep eder.

5. Haklılık / Büyüklenmecilik Şeması
– Açıklama: Haklılık şeması olan kişiler, kendilerini diğer insanlardan üstün görürler ve başkalarının ihtiyaçlarını göz ardı edebilirler. Bu bireyler, kendilerine hayran olacak ya da onları sürekli onaylayacak partnerler ararlar.
– Eş Seçimi: Bağımlı, fedakar ya da kendini feda eden partnerler. Haklılık şeması olan kişiler, partnerlerinin sürekli kendilerini onaylamasını beklerler ve partnerlerinin ihtiyaçlarına duyarsız olabilirler.

6. Boyun Eğicilik Şeması
– Açıklama: Boyun eğici şemaya sahip bireyler, başkalarının istek ve ihtiyaçlarını kendi istek ve ihtiyaçlarının önüne koyarlar. Bu kişiler, otoriter ya da kontrolcü partnerlere çekim duyabilirler, çünkü bu kişilerle ilişkilerde boyun eğmek zorunda kalırlar.
– Eş Seçimi: Kontrolcü, baskın ya da otoriter partnerler. Boyun eğici birey, bu tür partnerlerin baskısına boyun eğerek kendi ihtiyaçlarını göz ardı eder.

7. Onay Arama / Kabul Görme Şeması
– Açıklama: Onay arama şeması olan kişiler, başkalarının beğenisi ve takdiri için yaşarlar. Bu kişiler, toplumda statü sahibi ya da sosyal olarak kabul görecek partnerlere çekim duyabilirler.
– Eş Seçimi: Yüksek statüye sahip, sosyal çevrede kabul gören ya da popüler partnerler. Onay arama şemasına sahip kişiler, bu tür partnerlerle kendilerini daha değerli hissederler.

8. Yetersiz Özdenetim Şeması
– Açıklama: Yetersiz özdenetim şeması olan kişiler, dürtüsel ve disiplin eksikliği ile hareket edebilirler. Bu kişiler, kendilerine karşı disiplinli ya da denetleyici partnerlere çekim duyabilirler.
– Eş Seçimi: Katı, disiplinli ve kurallara bağlı partnerler. Yetersiz özdenetim şemasına sahip bireyler, bu tür partnerlerin denetleyici ve düzenleyici davranışlarına ihtiyaç duyarlar.

9. Sosyal İzolasyon / Dışlanmışlık Şeması
– Açıklama: Sosyal izolasyon şeması olan kişiler, kendilerini sosyal olarak dışlanmış ya da farklı hissederler. Bu kişiler, sosyal ilişkilerde zorluklar yaşadıkları için daha içe dönük ya da izole partnerlere çekim duyabilirler.
– Eş Seçimi: İçe dönük, sosyal olarak geri planda duran partnerler. Sosyal izolasyon şeması olan kişiler, kendilerine benzer şekilde sosyal ilişkilerde zorluk yaşayan partnerlere çekim duyabilirler.

10. Kusursuzluk / Yüksek Standartlar Şeması
– Açıklama: Kusursuzluk şeması olan kişiler, hem kendilerinden hem de başkalarından yüksek standartlar beklerler. Bu kişiler, mükemmeliyetçi ya da çok başarılı partnerlere çekilebilirler.
– Eş Seçimi: Yüksek standartlara sahip, başarılı ya da mükemmeliyetçi partnerler. Kusursuzluk şeması olan bireyler, bu tür partnerlerin beklentilerini karşılamaya çalışarak kendilerini değerli hissederler.

Eş seçiminde şemalar, bireyin çocukluk deneyimlerinden, ebeveyn ilişkilerinden ve yaşam boyunca gelişen ilişki dinamiklerinden kaynaklanır. Şemalar, bireyin ilişkide nasıl davrandığını, nasıl bir partner seçtiğini ve bu ilişkide nasıl bir rol oynadığını derinden etkiler. Şema terapi, bireyin farkında olmadığı bu şemaların etkisini fark etmesine ve daha sağlıklı ilişki seçimleri yapmasına yardımcı olabilir.

İlişkilerde yaşadığınız sorunlar için İzmir’de çift terapisi almak için bizimle iletişime geçebilirsiniz.

Psikolog Dr. Hatice Topçu Ersoy

Uzman Psikolog / Çift Terapisti