Çocuklara Ölüm Kavramını Açıklamak ve Çocuklarda Yas
Çocuklara ölüm ve yas kavramlarını açıklamak oldukça zor bir süreçtir. Yetişkinler için bile ölümün ve bir kaybın üstesinden gelmek oldukça zorken bir çocuk için bu süreç daha zor ve karmaşıktır. Özellikle 11-12 yaş öncesi çocuklar soyut kavramları anlamlandıramaz. Birden çok faktörü aynı anda çözümleyemediği için ölümden ve kayıptan kendini sorumlu tutabilir.
Peki çocuğa bakım verenler bu süreci çocuğa nasıl anlatabilir?
Çocuklara, duygularını ifade etme fırsatı sunu ve bu konuda onları destekleyin. Çocuklar bakım verenin, tepkilerinden korkarlarsa, duygularını gizleyebilirler. Çocuklara kötü bir şey olduğunda, insanların üzülebileceklerini, öfkelenebileceklerini, hissettiklerini başkaları alay eder ya da üzülür diye göstermekten kaçınmamaları gerektiğini ifade etmek gerekir. Çocukların duygularını fark etmelerine ve ayırt etmelerine yardımcı olun. “Şu anda üzgünsün, bu olanlar seni üzmüş, mutsuz hissediyorsun, korkmuş gibisin…vb.” Kayıp ve özlem, çocukların normal tepkileridir. Çocuğa bunları gösterebileceğini hissettirin. Çocuğun yakınlık ve güven ihtiyacı artmış olacaktır bu konuda özen göstermek gerekir.
Çocuğa gelecekte de onun yanında olacağınızı hissettirin çünkü çocuk ona bakan kişinin de onu terk edeceğinden korkuyor olabilir. Çocuklar, olanları anlayabilmek için, kendilerine bir anlam çerçevesi çizmeye çalışırlar dünyayı zihinlerinden yeniden yapılandırırlar.
Çocuğa kaybı haber vermeyi geciktirmeyin. Çocuğa doğru bilgiler verin, ölen kişinin bir daha geri gelmeyeceğini belirtin, cenaze töreninde olacaklardan mutlaka bahsedin. Çocukla konuşmak için zaman ayırın, sorduğu sorulara daha önce sorulmuş olsa bile cevap verin. Çocuğun olanlarla ilgili resimler yapmasına ve oyunlar oynamasına izin verin ki, duygularını kendi “dilinde” ifade edip, olayları tekrar yapılandırabilsin ve zihninde çözebilsin.
Çocuğun cenaze törenine katılmasına izin verin. Kendi duygu ve düşüncelerinizi saklamayın, ölen kişiyi hatırlatacak şeyleri saklamayın. Çocukların, başka bir evde veya yakın akrabalarda kalarak evden uzaklaştırılmalarından kaçının. Evde normal düzeni sürdürmeye çalışın. Çocuğun en kısa zamanda okula gitmesine ve günlük rutinlerini gerçekleştirmesine izin verin.
Eğer travma belirtileri çok ciddi ise ve çocuk günlük etkinliklerini sürdüremiyorsa, bir uzmandan yardım alması için ona yardımcı olun. Eğer çocuk ölüme tanık olmuşsa ya da tehlikeli bir duruma maruz kalmışsa, olaydan 5-6 hafta sonrasında bile kabus görme, uyku bozuklukları, huzursuzluk, fazla hareketlilik gibi davranışlar veya tuvalet eğitimi alalı uzun zaman geçmiş olmasına rağmen alt ıslatma davranışları gözleniyorsa, parmak emme gibi bebeklik dönemindeki ritüellere dönüş yaşandıysa, çocuk içine kapandıysa, olanları hatırlatabilecek şeylerden kaçınıyorsa, bir uzmandan yardım almanız tavsiye edilir.