İlişki Bağımlılığı
İLİŞKİ BAĞIMLILIĞI, EŞ BAĞIMLILIĞI
Günümüz ilişkilerinde yaşanan sorunlardan birisi ilişki bağımlılığıdır. Bağımlılık; bağlılıktan farklı olarak alışkanlık, ilişkiden vazgeçememe durumudur. Kaybetme korkusu içerir. Kişi bağımlı olduğu kişiyi kaybetmemek adına mükemmel olmak, kişinin beklentilerini karşılamak ister.
Bağımlı ilişkilerde; kişilerin birbirlerine muhtaçlığı arttıkça sosyal hayattan kopmalar, aile ilişkilerinde zayıflamalar görülmektedir. Yine bu ilişkilerde madde ve alkol bağımlılığında olduğu gibi beklentilerin artmasına bağlı olarak bir yoksunluk durumu ortaya çıkmaktadır.
Bağlanma stillerine baktığımızda;
- Güvenli Bağlanma
- Kaçınmacı Bağlanma
- Kaygılı Bağlanma
Bağımlı bireylerde kaygılı bağlanma görülür. Bu kişiler, çocuklukta ebeveynleri tarafından tam ihtiyaçları karşılanamayan, tutarsız davranışlara maruz kalan bireylerdir. Bunun sonucunda kişilerde terk edilme korkusu, diğer insanlara karşı aşırı bağlılık, ilişkide partnerini aşırı yücelme ve ilişkide bağımlılık görülmektedir.
İlişki bağımlılığı için tanı ölçütlerine baktığımızda;
Arzulanan duygusal etkiyi elde etmek için davranışlarda belirgin olarak artış gösterme ihtiyacı
Davranış kesildiğinde (partner yoksunluğu) umutsuz, yalnız hissetme, kalp ağrısı, özlem gibi yoksunluğa benzeyen sübjektif dürtülerin varlığı
Niyet edilenden daha uzun zaman davranışı sürdürme
Davranışın kesilmesi ya da kontrol edilmesine yönelik sürekli istek, boşa giden caba
Davranışa başlama, sürdürme ve sonrasındaki etkilerinden kurtulmak için büyük zaman harcama
Davranıştan dolayı sosyal, mesleki ve serbest zaman etkinliklerinin bırakılması ya da azaltılması
Fiziksel ve psikolojik problemlere rağmen ısrarlı bir istek duyma ve davranışın devam ettirilmesi. (Örneğin; ilişkiden kaynaklanan depresyona da maddi kayıplara rağmen yeni bir ilişkinin pesine düşmek.)
Eş bağımlılığı ise, “aileden öğrenilen veya genetik olan, kişinin kendi gereksinimlerini ihmal etmesi ve başkalarına aşırı odaklanmasıyla sonuçlanan bir davranış” şeklinde tanımlanmaktadır.
Eş bağımlılıkta kişiler, alkol ve madde kötüye kullanımı olan kişilerle, kronik hastalığı, zihinsel rahatsızlığı, kişilik bozukluğu olan kişilerle kendilerini adadıkları bir ilişki yaşamaktadır.
Eş bağımlı kişilerin; kendi başına var olamayan, kendine yetemeyen, duygusal olarak hep başka insanlara bağlanan, kendi mutluluğunu başkalarını memnun etmekte bulan, kendini başkalarının değerlendirmesine göre algılayan, mutsuz olmasına rağmen ilişkilerine devam eden , aşırı sorumluluk alan kişiler olduğu görülmektedir.
Eş bağımlılar hayatlarında bir şeylerin kayıp ya da eksik olduğu hissindedirler ve bu yüzden sürekli olarak o kaybın pesinden giderler. Kişinin aşağıdaki özelliklere sahip bir ailede büyümüş olması, eş bağımlı birey olmasına ve kendisinde, benliğinde eksiklik hissetmesine sebep olabilir.
Eş bağımlılığını tetikleyen ailelerin özellikleri:
- Destekleyici olmayan
- Korkutucu ve güvensiz
- Duygusal ve / veya fiziksel olarak ihmal edilmiş
- Manipülatör
- Suçlayan
- Aşırı sert veya küfürbaz
- Aşağılama
- Ailenin sorunlarının olduğunu inkâr etmek ve dışarıdan yardım reddetmek
- Ketum
- Yargılayıcı
- Dikkatsiz
- Çocuklar için gerçekçi olmayan beklentiler
Bağımlı kişilik bozuklukları tanı ölçütleri;
(1) Başkalarından bol miktarda öğüt ve destek almadıkça gündelik kararları vermekte güçlük çekme
(2) Yaşamının çoğu önemli alanında sorumluluk almak için başkalarına gereksinme
(3) Desteğini yitireceği ya da kabul görmeyeceği korkusuyla başkalarıyla aynı görüşü paylaşmadığını söylemekte zorluk çekme.
(4) Tasarıları başlatma ya da kendi başına iş yapma zorluğu vardır (böyle bir isteğinin ya da yapacak gücünün olmamasından çok doğru yapıp yapmadığına ya da yeteneklerine ilişkin kendine güveninin yokluğundan ötürü)
(5) Başkalarının bakım ve desteğini sağlamak için hoş olmayan şeyleri yapmayı isteyecek kadar aşırıya gitme
(6) Kendisine bakamayacağına ilişkin aşırı korku nedeniyle tek başına kaldığında kendisini rahatsız ya da çaresiz hissetme
(7) Yakın bir ilişkisi sonlandığında bir bakım ve destek kaynağı olarak derhal başka bir ilişki arayışı içine girme
(8) Kendi kendine bakma durumunda bırakılacağı korkuları üzerine gerçekçi olmayan bir biçimde kafa yormadır.
Bağımlı kişilikler, çocukluk dönemine dayandığı için, tedavi genellikle çocukluk döneminde yaşantılanan duygulara ve aile dinamiklerini yeniden yapılandırma üzerine odaklanmaktadır. Bu davranışların değişimi için bir uzman desteği alınması gerekmektedir.