Bağımlılık Danışmanlığı – Bağımlılık Terapisi
Bağımlılık danışmanlığı ve bağımlılık terapisinde temel hedef kişinin bağımlılık yapıcı maddelerden ve davranışlardan kaçınmasını ve bağımlılığından dolayı yaşadığı fiziksel ve sosyal zararlardan kurtulmasını sağlamaktır.
Bağımlılık Nedir?
Bağımlılık, alışkanlık değil; bir şeyin kişiye zarar vermesine rağmen kullanmaya devam etmektir. Bağımlılığın oluşmasında çevresel ve sosyal etmenler rol oynamaktadır.
Bağımlılık kompleks bir yapıdır ve farklı faktörlerin bir araya gelişimiyle oluşur. Bu nedenle bağımlılık terapisi de kişiye özel olarak düzenlenen bir tedavi sürecidir. Ancak Bağımlılık Tedavisi için en sık kullanılan ve en etkili yöntemler ilaç tedavisi ve psikolojik destektir.
Bağımlılık Nasıl Ortaya Çıkar?
Bağımlılığa neden olan faktörler incelendiğinde bağımlılığın nedeni olarak tek bir etkenden söz etmek güçtür. Bağımlılık için birçok etken söz konusu olabilir. Psikolojik ve biyolojik etkenler bağımlılık sürecini etkilemektedir. İçsel sıkıntı, mutsuzluk, huzursuzluk, gerginlik gibi hislerden uzaklaşmak için keyif veren bir maddenin alınımı beyindeki haz alma merkezini harekete geçirir. Kişi aynı haz duygusunu yaşayabilmek için devamlı o keyif verici maddeyi kullanır.Birey bağımlı olma arzusuyla madde kullanmaya başlamaz; ancak maddeyi tekrarlayan biçimde kullandıkça madde kullanımı üzerindeki kontrolünü kaybeder böylece bir bağımlı haline gelmiş olur.
Bağımlılık Türleri Nedir?
- Teknoloji Bağımlılığı
- Alkol Bağımlılığı
- Kumar Bağımlılığı
- Kokain Bağımlılığı
- Tütün Bağımlılığı
- Sigara Bağımlılığı
- Taş (Crack) Bağımlılığı
- Eroin Bağımlılığı
- Ekstazi Bağımlılığı
- Uçucu Madde Bağımlılığı
- Amfetamin Bağımlılığı
- Metamfetamin Bağımlılığı
- Eş Bağımlılık
- Alışveriş Bağımlılığı
- Çocuk ve Gençlerde Madde Bağımlılığı
- Cinsel İlişki Bağımlılığı
- Esrar Bağımlılığı
- Opiat Bağımlılığı
- İlişki Bağımlılığı
Dünya Sağlık Örgütü’ne göre madde bağımlılığı türleri;
- Opiat Tipi Bağımlılık
- Alkol, Benzodiazepin Tipi Bağımlılık
- Esrar Tipi Bağımlılık
- Kokain Tipi Bağımlılık
- Uyarıcı Tipi Bağımlılık
- Hallusinojen Tipi Bağımlılık
- Solunan Çözücü Tipi Bağımlılık
- Tütün Tipi Bağımlılık
DSM-5’te 10 ayrı madde kümesi tanımlanmıştır:
- Alkol
- Kafein
- Kenevir (esrar)
- Halüsinojenler (LSD, meskalin, fensiklidin vb.)
- Uçucular (tiner, benzin, gazolin, bali vb.)
- Opiyatlar (morfin, eroin, kodein, metadon vb.)
- Dinginleştirici, uyutucu ve kaygı gidericiler (diazepam, klorazepat vb.)
- Uyarıcılar (amfetamin, ekstazi, kokain vb.)
- Tütün
- Diğer bilinmeyen maddeler
Davranışsal bağımlılıklar aşağıda sıralanmıştır:
- İnternet Bağımlılığı
- Kumar Bağımlılığı
- Alışveriş Bağımlılığı
- Cinsel İlişki Bağımlığı
- İlişki Bağımlılığı
- Yeme Bağımlılığı
İzmir psikolog uzmanlarımız bağımlılık danışmanlığı alanında çok sayıda bireye terapi vermektedir.
Fizyolojik ve Psikolojik Bağımlılıklar
Fiziksel Bağımlılık:
Maddenin varlığına karşı duyulan fiziksel bir ihtiyaçtır. Madde vücuda alınmadığı takdirde bulantı, kusma, terleme, titreme ve üşüme gibi olumsuz belirtiler ortaya çıkabilir.
Psikolojik Bağımlılık:
Maddeye alışma, arzu etme, onsuz yapamayacağına inanma halidir. Madde alınmadığı takdirde anksiyete, kaygı, sinirlilik gibi psikolojik belirtiler ortaya çıkabilir.
Fizyolojik (fiziksel) bağımlılık ve psikolojik bağımlılık kişide aynı anda görülebilir ve fizyolojik bağımlılığın tedavisi, psikolojik bağımlılığa oranla daha kolaydır çünkü psikolojik bağımlılıktan kurtulma kişinin isteğine bağlıdır ve uzun terapi süreci gerektirir.
Bağımlılık Tanı Kriterleri
- İstendiğinden daha büyük ölçüde veya uzun süreli kullanım
- Maddeyi bırakmak veya kontrol altında tutmak için istek veya sonuç vermeyen çabalar
- Maddeyi elde etmek, kullanmak veya etkilerinden kurtulmak için gerekli etkinliklere çok zaman ayırma
- Madde kullanımı için çok büyük bir istek duyma veya kendini zorlanmış hissetme
- Tekrar eden kullanım sonucu sorumluluklarını yerine getirememe (işte, okulda, evde)
- Olumsuz etkilerine rağmen kullanıma devam etme (toplumsal ve kişiler arası sorunlar)
- Kullanımdan dolayı günlük etkinliklerin bırakılması veya azaltılması (iş, eğlence vb.)
- Tehlikeli olabilecek durumlarda dahi kullanmaya devam etme
- Olumsuz bedensel veya ruhsal etkilerinin bilinmesine rağmen kullanmayı sürdürme
- Maddeye tolerans gelişmiş olması
- İstenen etkinin ortaya çıkması için artan madde gereksinimi
- Aynı miktarda maddenin sürekli kullanımı sonucu etkisinin azalması durumu
- Yoksunluk belirtileri (Bulantı, uykusuzluk, kusma, sinirlilik, bunaltı, huzursuzluk, saldırganlık, ishal, terleme, titreme, kas sızıları, ateş vb). Her madde yoksunluk belirtisi göstermez.
Bağımlılık Döngüsü
Bağımlılık bir döngü içerisinde ilerler. Yukarıda açıklanan biyo-psiko-sosyal etmenlerle “bir kereden bir şey olmaz” diye merak edilip ilk kez kullanılan madde, vücuda bir kez girdikten sonra kişiyi “alışma ve bağımlı olmaya” doğru götürür. Bir süre daha kullanan kişi artık “bağımlılık aşamasındadır”. Daha sonra bu durumun kendisine ve çevresine zararını fark edip “tedavi süreci” aşamasına girer, ruh sağlığı uzmanlarının desteğiyle kullanma isteği yatışır. Madde bağımlılığı kontrol edilebilen bir durumdur. Ancak sosyal çevre, yoğun stres, günlük hayatın olumsuzlukları, kişinin ilaç tedavisini kabul etmemesi veya yarıda kesmesi ve kişinin dürtüselliği onu tekrar “artık bıraktım bir kereden bir şey olmaz” diye düşündürterek tekrar kullanmasına yol açar. Böylelikle aynı ya da benzer kötü olayları tekrar yaşamaya başlar.
Bağımlılık Tedavisinde Karşılaşılan Güçlükler
- Hasta ile ilişkili olanlar: Madde kullanım bozukluğu olan kişi için ilk sorun kişinin kendi durumunu değerlendirme ve hekime başvurması ile ilişkilidir. Kişi kendisini alkol ya da madde ile ilgili bir sorunu olduğunu düşünmediği sürece tedaviye başvurmayacak ya da tedavide önerilenleri uygulamayacaktır.
- Terapist ile ilişkili olanlar: Retrospektif analizler kadar prospektif çalışmalar da terapistin tarzının tedavi sonuçlarına katkısı olduğunu vurgulamaktadır. Bağımlılıktaki görüşme ilkeleri psikiyatrik görüşmenin genel ilkelerinden ayrılamaz. Hasta ile ilk görüşmede terapistin temel sorumluluğu hastanın motivasyonunu yükseltmektir. Terapistin hastaya bakışı ilk olarak motivasyon anlayışı ile başlar.
- Tedavi ile ilişkili olanlar: Tedavi için başvuran hastalar üzerinde yapılan çalışmalar göstermiştir ki hastanın koşullarına en uygun olan, hastayı fazla yük altında bırakmayan tedavi programlarının sonuçları daha iyidir. Eğer buna dikkat edilmezse tedavide kalma ve tedaviye yanıt verme oranları düşmektedir.
Bağımlılık Danışmanlığı
Bağımlılık danışmanlığı ve bağımlılık terapisinde temel hedef kişinin bağımlılık yapıcı maddelerden ve davranışlardan kaçınmasını ve bağımlılığından dolayı yaşadığı fiziksel ve sosyal zararlardan kurtulmasını sağlamaktır. Her terapide olduğu gibi burada da danışan ile ortak çalışılmalıdır.Terapist Kişinin bağımlılığını tanımasına yardımcı olma, bağımlılıktan kurtulma yöntemlerini öğretme, kişiyi motive ve teşvik etme,kişi madde kullanmayı sürdürüyorsa zarar azaltmayı öğretme, medikal tedavilerini düzenli sürdürmesini sağlamak , aile ile koordine çalışarak sağlıklı destek verilmesini sağlamak , riskli davranışlarını fark etmesini ve önlem almasını sağlama gibi görevleri üstlenir.
Bağımlılık Danışmanlığı Eğitimine Kimler Katılabilir?
Psikoloji, Tıp, PDR, Sosyal Hizmet, Sosyoloji, Çocuk Gelişimi ve Hemşirelik bölümlerinin mezunları ve öğrencileri, eğitim, sağlık alanında çalışan bireyler eğitime katılabilir.
Bağımlılık Danışmanlığı Eğitimi İçeriği
Bağımlılık nedir? Bağımlılık türleri nelerdir?
Madde Bağımlılığı
Davranış Bağımlılıkları
Bağımlılık ile ilgili Problemler
Bağımlılık Tanı ve Tedavileri
Bağımlılık Danışmanlığında İlk Görüşme
Bağımlılık Danışmanlığında Kullanılan Yöntemler
Bağımlılık Danışmanlığında Önemli Noktalar
Diğer psikoloji eğitimleri için bakınız
Bağımlılık danışmanı neler yapar?
- Bağımlılık danışmanının ilk görevi kendisine başvuran kişinin hastalığını nasıl değerlendirdiğini ve bundan sonraki süreci nasıl yapılandırmak istediğini anlamaktır.
- Kişinin hedefleri değerlendirilerek kişinin hedeflerine ulaşması için ortak hareket edilir.
- Danışanın süreç içerisinde yaşayabileceği; (korku, öfke, depresif ruh hali) duygu durumları profesyonel şekilde yönetilmelidir.
- Değişme durumu ve motivasyonu değerlendirilir, gerekli destek verilir.
- Bağımlılıkla birlikte gelişen hastalık (depresyon, kaygı bozuklukları vb.) veya durumların (travma, cinsel sorunlar vb.) iyileştirilmesi veya gerekli yönlendirilme yapılması
- Kişinin bağımlılığını tanımasına yardımcı olma
- Bağımlılığı ve bağımlılıktan kurtulma yöntemlerini öğretme
- Kişinin madde kullanımını tahlil yaparak izleme ve nükslerini takip etme
- Kişi madde kullanmayı sürdürüyorsa zarar azaltmayı öğretme
- Kendi kendine yardım gruplarına katılmasına teşvik etme
- Destek ağı kurup kişinin destek almasını sağlamak
Son yorumlar