Çocuklarda Tuvalet Eğitimi

Tuvalet eğitimi çocuğun gelişiminde önemli bir yere sahip olup kişilik gelişiminde de etkisi bulunmaktadır. Çoğu zaman 18.aydan sonra tuvalet eğitimine başlamak uygun görülür fakat tuvalet eğitimin verilebilmesi için çocuğun fiziksel, zihinsel ve duygusal olarak hazır olması gerekir. Bireysel farklılıklardan kaynaklı bu eğitimin başlama yaşı değişiklik gösterebilir. Ebeveyn/ebeveynler tuvalet eğitimi için ani girişimde bulunduğu takdirde çocukta tuvalet eğitimine karşıt tepki ve davranışlarının gelişebileceği söz konusu olacağından ebeveynlerin bu ısrarcı tavırları başarısızlıkla sonuçlanır. Bu yüzden ebeveynler bu süreçte sabırlı ve anlayışlı olmalıdır.

Çocuklar tuvalet eğitimine hazır olduklarına dair bazı spesifik davranışlar sergiler:

• Yürüyebiliyor,
• Kısa süre (2-5 dk) boyunca belli bir pozisyonda oturabiliyor,
• Pantolonunu indirip yukarı çekebiliyor,
• Islak ya da pis bez ile dolaşmaya tahammül edemeyip rahatsız oluyor,
• Tuvalet alışkanlıklarını merak ediyor ve sizi gözlemliyor,
• Tuvalet eğitimiyle ilgili öğrendiği sözcükleri kullanmaya başlarsa tuvalet eğitimine başlanması uygundur.

Tuvalet Eğitimine Başlarken Bilmeniz Gerekenler

Çocuk için en doğru zaman hazır olduğu zamandır. Bu zaman iyi gözlemlenmeli ve tuvalet eğitimi verilirken sert, zorlayıcı, baskıcı ve cezalandırıcı tutumlardan kaçınılmalıdır.

Çocuk 18 ay ile 30 ay aralığında tuvalete ilgi göstermeye başlamamışsa, ilgisini tuvalete çekmek için bez değişimini tuvaletin de bulunduğu banyoda yapmak çocuk için bir ön alıştırma niteliği taşıyacaktır.

Çocuklar tuvalet eğitimine fiziksel, zihinsel, duygusal ve dil gelişimi açısından hazır olmadan önce de tuvalete ilgi duyabilirler. Ancak bu alanlar boyutunda çocuklarda tuvalet eğitimi 18. aydan sonra başlayabilir.

Çocuğun tuvalet eğitimi için kardeşlerinden, kitaplardan ve çizgi filmlerden model alabilmesi öğrenmesi için önem teşkil etmektedir.

Tuvalet Eğitiminde Yapılması Gerekenler

• Çocuğu eğitime hazırlamak için kendisinin iç çamaşırı kullanması için yeterince büyüdüğü belirtilebilir, ilgisini çekebilecek bir iç çamaşırı ve lazımlık birlikte seçilebilir.
• Çocuğun cinsiyetine uygun rol model seçimi (babanın oğluna, annenin kızına yardımcı olması) daha rahat bir ortam sağlayacağından çocuğun güven kazanmasına yardımcı olur.
• Tuvalet eğitimi öncesinde, verilecek ödül de belirlenmelidir. Bu ödül bir övgü cümlesiyle ve aynı anda fiziksel temas kurarak ya da küçük bir pekiştirme (küçük bir çıkartma gibi) şeklinde yapılabilir, çocuğun hoşlanacağı ancak maddi değeri çok yüksek olmayan şeyler seçilmesinde fayda vardır.
• Altına kaçırdığında veya tuvaletini yere damlattığında kızmak ve ceza vermek yerine nötr tavır takınılmalıdır.
• Bu süreçte gözlem çok önemli bir yere sahiptir. Çocuğun ne zaman hazır olduğu gözlemleneceği gibi çocuğun ne zamanlarda tuvaletini yaptığı da gözlemlenmelidir. Tuvalet eğitime başlandığı zaman çocuğun bezi çıkarılmalı ve 2-3 saatte bir tuvalete götürülüp 5 dk oturmasına izin verilmelidir.
• Bir çizelge-tablo üzerine idrarını ve kakasını tuvalete yaptığı zamanlarla, altına kaçırdığı zamanları işaretlemek doğru olacaktır. Ayrıca gözleminizi kaydetmeniz çocuk açısından etkilidir. Gözlemin somutlaşacağı gibi çocuğun davranışı da değişecektir.
• Eğitim sürecinde çocuğun bezinin tekrar takılmaması gerekmektedir.
• Çocuğa yatmadan evvel sıvı verilmemelidir. Çocuk 1-2 saatte bir tuvalete götürüldüğü sırada çocuğun kas kontrolünü kazanması açısından uyanık ve bilinçli olmalıdır, dolayısıyla uykudan kaldırılıp götürülmemesi gerekir.
• Gece eğitiminde tuvalete götürme sıklığı, tuvalet ihtiyacının zaman aralıkları anlaşıldıktan sonra azalacağından kişilerin sabırlı olmaları, kalkmamak için çocuğa tekrar bez bağlamamaları gerekir.
• Tuvalet eğitiminde en önemli amaç, çocuğa kendi başına başarma duygusunu kazandırmak olmalıdır. Dolayısıyla eğitim sürecine sifon çekme, el yıkama davranışları da dahil edilmeli, ilk başlarda yardımcı olunmalıdır.
• Gece altına kaçırma ihtimaline hazırlıklı olmakta fayda vardır.

Tuvalet Eğitiminde Yapılmaması Gerekenler

• Çocuğun, tuvalete gitme ihtiyacı geldiğinde tuvalete acele ve panik halinde götürülmemelidir.
• Çocuğa karşı çok ısrarcı olunmamalı, bu konuda çocuk azarlanmamalı, suçlanmamalı, cezalandırılmamalı, dalga geçilmemeli ve başka çocuklarla karşılaştırılmamalıdır.
• Tuvalete çok çıkmaması veya yatağına kaçırmaması için sıvı tüketimi özellikle gün içinde azaltılmamalıdır, aksi takdirde çocuğun metabolizmasını etkilenebilir.
• Tuvalet eğitimine çocuğun stresli olabileceği bir dönemde başlamak (kardeş doğumu, yeni bir eve taşınma, anne babanın boşanması, ebeveynlerden birinin hastalanması vb) uygun olmayacaktır.
• Çocukla inatlaşmadan çocuğun kendini kontrol etme ve bireyselleşme isteği, ihtiyaçları ve duyguları önemsenmelidir.
• Tuvalet eğitimini kazanması uzun sürdüğü takdirde geri adım atmamak gerekir. Geri adım atıldığı takdirde hem tuvalet eğitimi süreci zorlaşabilir hem de çocuğun tuvalet konusunda kafası karışabilir.
• Tuvalet eğitiminde takip edilmesi gereken aşamaları sırasıyla uygulamak önemlidir, bu yüzden çocuk bir aşamayı tam olarak öğrenene kadar bir sonraki aşamaya geçilmemelidir.